تصور عموم مردم بر این است که استرس تنها گریبان گیر افراد بزرگسال می شود. اما واقعیت تلخ این است که کودکان نیز استرس و اضطراب را تجربه می کنند. استرس در کودکان می تواند ناشی از قرار گیری در محیط هایی مثل مدرسه باشد و یا تحت تاثیر تکالیف، دوستان، مشکلات خانوادگی، تغییر روند زندگی و موارد بسیار دیگری در کودکان بروز کند. بنابر این لازم است که با کمک بازی های ضد استرس فضای زندگی کودکان را بهبود ببخشیم و آن ها را از نظر روانی حمایت کنیم. همانطور که بچه ها در خلال بازی های کودکانه مهارت های مهم زندگی را می آموزند، باید کنترل حالات روانی را نیز یاد بگیرند. بازی ها باید کمک کنند کودک از شر اضطراب و استرس راحت شود.
آثار استرس بر کودکان و اهمیت تشخیص زود هنگام
استرس را گاهی می توان به صورت یک واکنش فیزیکی آشکار مثل گریه یا سردرد در کودکان مشاهده کرد. در بعضی از موارد استرس نمود فیزیکی در ظاهر کودک ندارد. برای مثال یک واکنش احساسی یا رفتاری مانند نگرانی یا کمرویی در کودکان بروز می کند که نشان دهنده وجود اضطراب در است. به هر حال با توجه به سن و مرحله رشد کودک واکنش ها نسبت به استرس و اضطراب می تواند متفاوت باشد. نکته مهم این است که شناسایی استرس در در سریعترین زمان ممکن از دوران کودکی می تواند کمک زیادی به درمان آن و جلوگیری از مشکلات بزرگ تر بکند.
نشانه های وجود استرس شدید در کودکان
کودکان می توانند مانند بزرگسالان احساسات خود را توصیف کنند و مشکلات خود را برای والدینشان بیان کنند. باید در قبال تمام نشانه هایی که در رفتار کودک دیده می شود، حساس و ریز بین بود. برای مثال:
- خوردن ناخن نشان از استرس شدید در کودک دارد
- بعضی از کودکان در اثر استرس دچار شب ادراری می شوند
- معده درد یکی از علائم ناشی از استرس است که بزرگ و کوچک نمی شناسد
- ممکن است کودک شما دچار بی خوابی شود و این نشانه ای از داشتن استرس باشد
- بعضی از کودکان در اثر اضطراب دچار کاهش اشتها و یا پرخوری می شود
- سردرد و تپش قلب نیز به دلیل استرس در کودکان دیده می شود
- گاهی کابوس های شبانه نشان دهنده روح نا آرام کودک است
ویژگی بازی های دور کننده استرس از کودکان
چندین راهبرد برای دور کردن استرس و اضطراب از کودکان وجود دارد. بازی های ضد استرس برای کودکان بازی های هستند که یک یا تعدادی از این راهبرد ها را رعایت کرده باشند. فعالیت های بدنی و ورزش عامل مهمی در کاهش استرس هستند و بازی هایی که دارای فعالیت های بدنی بیشتر باشند، به خوبی می توانند استرس و اضطراب را از کودک دور کند. درگیر شدن حواس کودک می تواند تجربه استرس را از او دور کند و بازی ها به دلیل درگیر کردن تمام حواس کودک چنین اثر مطلوبی خواهند داشت.
بازی های آموزنده و سرگرم کننده
بازی های سرگرم کننده ای که جنبه آموزشی نیز دارند، می توانند فکر کودک را به خود درگیر کنند. یکی از رموز مهم در موفق شدن در دور کردن استرس این است که جلوی هر گونه فکر ناراحت کننده در ذهن کودک گرفته شود. وقتی در حین بازی های جذاب کودک فرصت پیدا نکند به هیچ چیز دیگری به جز بازی پیش رو فکر کند، آرامش در وجود او تثبیت خواهد شد. مهم است که کودکان با ایجاد علاقه و با لذت یاد بگیرند که ذهن خود را بر موضوعات مثبت متمرکز کنند و افکار ناراحت کننده از آن ها دور شود.
بازی هایی که والدین را درگیر می کند
یکی از مهمترین عواملی که آرامش را در وجود کودک حکم فرما می‌کند ارتباط قوی با والدین است. بنابراین بازی هایی که در آن کودک می تواند با همراهی والدین خود بازی کند بهترین بازی ها برای ایجاد آرامش خواهند بود. برای مثال اسباب بازی هایی که از روی داستان کارتون فرفره های انفجاری ساخته شده است می تواند به یک مسابقه بین والدین و کودک تبدیل شود. لحظات زیبایی که کودک در چنین بازی هایی تجربه می کند، هر گونه استرس و اضطراب را از وجود او دور خواهد کرد. رفتار گرم و صمیمانه ی والدین در چنین بازی هایی بسیار تعیین کننده خواهد بود.
عروسک مورد علاقه ی کودک
برای آرامش دادن به کودکان از نقش عروسک ها غافل نشوید. در دنیای امروز عروسک های دیگر منحصراً به دختر بچه ها تعلق ندارد. دورانی که عروسک ها صرفاً یک اسباب بازی دخترانه تلقی می‌شدند گذشته است و امروزه پسر بچه ها نیز با عروسک بازی می کنند. وقتی کودک حس حمایت از اسباب بازی عروسکی خود را پیدا می کند، احساس مثبتی در وجود او شکل میگیرد که با هیچ غم و ناراحتی از بین رفتنی نیست. نوعی احساس مسئولیت در وجود کودک پیدا می شود که دوردور او را دلگرم می کند و احساس قوی بودن و قدرت به او می بخشد. وقتی کودک روانی قوی داشته باشد دیگر ناراحتی و نگرانی در او راه پیدا نمی کند.
بازی های نمایشی همراه با قصه پردازی
یکی از انواع بازی هایی که می تواند شش دانگ حواس کودک را به خود معطوف کند، بازی های نمایشی و داستان گویی و قصه پردازی است. کودکان عاشق شنیدن قصه هستند و اگر شما بتوانید در این کار موفق شوید، کودک فوق العاده آرام و بدون استرسی خواهید داشت. در این راستا می توانید خرید اسباب بازی های نمایشی را در برنامه خود قرار دهید تا بتوانید بازی های جذابی برای فرزندتان طراحی کنید.
خمیر بازی
بازی کردن با خمیر یکی از بهترین بازی های ضد استرس است که حتی بزرگسالان نیز می توانند با آن به خود آرامش بدهند. بازی کردن با خمیر به دو دلیل می تواند مایه آرامش روانی باشد. اول اینکه ورز دادن خمیر و شکل دادن آن کمک می کند که انرژی روانی تخلیه شود. وقتی دستان کودک مشغول به کاری می شوند تمرکز ذهنی او را به همان کار معطوف می کنند. دلیل دوم اینکه شکل دادن و ساختن یک شی احساس بسیار خوشایند در کودک ایجاد می کند. پس از خمیر بازی کودک می تواند حاصل کار خود را ببیند و از داشتن آن لذت ببرد. اگر والدین کمک کنند که ساخته خمیری کودک زیباتر و جذاب تر باشد، احساس بهتری در ایجاد خواهد کرد.
خمیر اسلایم
خمیر اسلایم خمیری است که برای فشردن ساخته شده است. قرار نیست با خمیر اسلایم چیزی ساخته شود. به همین دلیل هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان می تواند وسیله ای برای تخلیه احساس فشار و اضطراب باشد. حتما دیده اید که کودکان پر استرس ناخن های خود را می شوند و یا دستان خود را به هم دیگر فشار می دهند. داشتن خمیر اسلایم کمک می کند این تیک های عصبی کم کم از بین بروند. قیمت خمیر اسلایم قیمت مناسبی است و می توان چند رنگ از آن ها را برای کودک تهیه کرد.
اسباب بازی های فیجت و چرخنده
فیجت ها دسته از اسباب بازی ها هستند که انواع مختلفی دارند. از اسپینر تا توپ و پاپت فیجت ضد استرس که شاید نام آن ها را نشنیده باشید. اما حتماً آن ها را در دست کودکان و یا در مغازه های اسباب بازی فروشی دیده اید. در بین این اسباب بازی ها اسپینر شهرت بیشتری دارد و اکثر افراد آن را می شناسند. علت ساخته شدن و طراحی این اسباب بازیها مستقیماً و به طور انحصاری کنترل استرس های روانی و تیک های عصبی بوده است. به همین دلیل تاثیر بسیار زیادی آرامش روانی کودک خواهند داشت.
درمان استرس کودکان با بازی چه فایده ای دارد؟
- کمک می‌کند تا قدرت تطبیق کودک و قدرت تصمیم گیری در افزایش پیدا کند
- کودک را سر ذوق می‌آورد و رفتار های خلاقانه از خود نشان دهد
- در حین همین بازی ها کودک ابراز احساسات را یاد میگیرد و هیجانات خود را بروز می دهد
- حین بسیاری از این بازی ها می توان احساس مسئولیت پذیری را در کودکان افزایش داد
- بازی های هوشمندانه می توانند اعتماد به نفس کودک را بالا ببرد و با داشتن اعتماد به نفس بالا کودک کمتر احساس اضطراب و استرس را تجربه می‌کند
- کودک در هنگام انجام بازی های دسته جمعی، روابط اجتماعی بهتری پیدا خواهد کرد
- بازی های ضد استرس کمک می کنند تا کودک اجتماعی تر بار بیاید
لگو و پازل
اسباب بازی هایی مثل لگو و پازل به کودک یاد می دهند که با اسباب بازی های خود چیزی را بسازد و بعد آن را خراب کند و دوباره بسازد. به همین دلیل به خوبی در ذهن و روان کودک حک می کنند که هیچ چیزی دائمی و جاودانه نیست و ضمن اینکه پس از خراب شدن دوباره می تواند به دست بیاید. از این رو باعث می شود که در موقعیت های مختلف جدایی و از دست دادن چیزهای محبوب، به طور ناخودآگاه کودک احساس مثبت تری داشته باشد و استقلال و حفظ شود. علاوه بر این ساختن اشیا جذاب و جالب اعتماد به نفس را در کودک تقویت می کند. به همین دلیل کودکی که در شرایط سخت استرس زا قرار دارد، به خوبی می تواند غصه های خود را فراموش کند.
تمام بازی هایی که فعالیت فیزیکی دارند
فعالیت بدنی و فیزیکی تاثیر مستقیم بر کاهش هورمون های استرس در بدن کودک دارد. این فعالیت ها حتی می توانند مواد شیمیایی موجود در مغز را تحت تاثیر قرار دهد و سبب کم شدن استرس است. خواب خوب و کاهش درد شود. تمام علائم ناشی از افسردگی و اضطراب در کودکان با اصلاح سبک زندگی آن ها و جای دادن فعالیت های ورزشی و بدنی بهبود پیدا خواهند کرد. برای مثال:
- انجام فعالیت های ورزشی و تحرک بدن کودک را قوی می کند و به اعتماد بنفس می بخشد
- فعال بودن باعث می‌شود که قدرت تمرکز در کودکان بالا ببریم
- با چنین بازی هایی کیفیت خواب کودکان بیشتر می‌شود و به این ترتیب آرامش بیشتری پیدا خواهند کرد
بازی در فضای باز
تمام بازی هایی که می توان در فضای باز انجام داد مستقیماً و آرامش روانی کودک تاثیر خواهند داشت. مثلاً تصور کنید یک تفنگ آب پاش برای کودکتان بخرید و او در فصل گرم تابستان در فضای باز با دوستان خود بازی کند. سنین کودکی زندگی شادی خواهد داشت و احتمال خیلی کمی برای تجربه استرس و اضطراب وجود دارد. قرار گرفتن در فضای باز و در دل طبیعت به خودی خود می تواند حس استرس را از هر کسی چه کودک و بزرگسال دور کند. به همین دلیل اگر کودکی دارید که علائم اضطراب و استرس را نشان می دهد بهتر است او را برای بازی به فضای باز ببرید.
در حین بازی ها با کودک صحبت کنید
به خاطر داشته باشید که هیچ چیزی مثل تعامل با والدین در حین بازی نمی تواند آرامش را به کودک القا کند. پس بهتر از هر نوع بازی که برای آرامش دادن به کودک خود انتخاب کرده اید با حضور شما و دلگرمی دادن شما باشد. سعی کنید هر چه بیشتر با کودک صحبت کنید و به دقت به حرف ها و درخواست های گوش بدهید.
انجام بازی های فانتزی
فانتزی و تخیل این امکان را به کودک می دهد که دنیایی بسازد که پادشاه آن است. دنیایی که تمام تصمیم ها، اتفاقات، افکار، تماما تحت کنترل کودک قرار دارد. شاید به همین دلیل است که اسباب بازی های فانتزی و کارتونی می تواند روحیه ی کودکان را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و آن ها را شاد نگه دارد. مثلا فرفره های انفجاری نوعی بازی فانتزی با تخیل قهرمانی هستند.
بازی های فکری برای دور کردن استرس
از آنجا که بازی های فکری نیاز به توجه و دقت و تمرکز زیادی دارند به خوبی می توانند استرس و اضطراب را از کودک دور کنند. مثلا اسباب بازی هایی مثل مکعب روبیک که جا دارد کودکان وقت زیادی صرف کنند تا آن را حل کنند. همچنین بازی های فکری مثل جنگا علاوه بر افزایش قدرت تمرکز و نیاز به تسلط بر اعصاب می تواند یکی از بازی های ضد استرس باشد.
منبع: extension
